Jordan Pleskow   Maria van Bourgondië   Mariken van Nieumeghen   Albrecht Dürer   Maarten van Rossum

Hugo de Groot   Christina van Zweden   Maria Anna en Charles Alexander   Adriaan van der Willigen   Lodewijk Napoleon

ROEMRUCHTE REIZIGERS

1542-1543 -›

Maarten van Rossum volgens een gravure door zijn tijdgenoot Cornelis Anthonisz (Rijksmuseum Amsterdam)
Maarten van Rossum volgens een gravure door zijn tijdgenoot Cornelis Anthonisz (Rijksmuseum Amsterdam)

Maarten van Rossum (Grave -› Antwerpen)

Affgebrant vuyt den naem van den coninck van Vrankryck
‘Anno 1542, den 24 july, op Sint Jacobs avont, is Merten van Rossem met eenen grooten hoop boeren gecomen voor Antwerpen op Sinte Willeborts velt nederslagende, ende lagender 3 dagen ende 3 nachten; ende heyschten de stadt te hebben vuyt den naem van den coninck van Vranckryck, maer men gaffse geen antwoorde: binnen desen tyt soo hebben sy gemalen op St Willeborts velt, ende het vaenken van Vranckryck vuyt gesteken, ende veele kercken, cloosteren affgebrant ontrent Antwerpen inde kempen, ende veele andere plaetsen gelyck te Walem, te Duffel by Mechelen, ende veel dorpen, huysen ende meulens verbrant, ende oock veel cloosters affgebroeken, gelyck de satroysen, ter nonnen, dbagynhoff; ende sinte Willeborts kercke wert oock affgebroeken, want hy synen leger inden pothoeck hiel, ende ontrent der voorse kerkcken; ende doen hy vertrock soo stack hy alle de wintmolens in brant.’ Uit: ‘Chronycke van Antwerpen sedert het jaer 1500 tot 1575 (…) volgens een onuitgegegevenhandschrift van de XVIe eeuw’, Antwerpen 1843.

Oorlogvoeren over de rug van het Brabantse platteland

-› -› -› In juli 1542 laaide de aloude strijd tussen de hertogdommen Brabant en Gelre weer eens op. Onder aanvoering van Maarten van Rossum trok een leger van Gelre van maar liefst 14.000 soldaten en 2.000 ruiters Brabant binnen.

Tot in 1543 duurde de veldtocht, waarbij Van Rossum moordend en plunderend door heel Brabant ging. We weten niet precies wanneer hij over welke weg ging, want zijn troepen doorkruisten het hele hertogdom. Maar dat hij ook over het Marikenpad is getrokken, staat wel vast. Vught, Oisterwijk en Alphen werden tijdens de veldtocht in ieder geval in de as gelegd.

Op weg naar Antwerpen veroverde Van Rossum Hoogstraten. De bevolking nam haar toevlucht binnen de muren van het kasteel van Hoogstraten. De drossaard (kasteelbeheerder) wist een beleg af te kopen met enkele stukken geschut en een zak goud. Brandstichting door Van Rossums troepen werd volgens toenmalig gebruik eveneens afgekocht met een brandschatting aan Gelre die nog jaren moest worden betaald.

De strijd om Antwerpen liep in eerste aanleg uit op een vernedering van de Habsburgers. Van Rossum versloeg voor de poorten van de stad het leger van René van Chalon, prins van Oranje. Maar hij slaagde er niet in de stad zelf in te nemen, net zo min als ‘s-Hertogenbosch en Leuven.

 

De wraak van de Habsburgers kon niet uitblijven. Hun veldheer Lamoraal van Egmont viel al spoedig Gelres stad Düren ten oosten van Maastricht aan, stak die in brand en joeg de bevolking over de kling. De andere Gelderse steden gaven zich over.

Dat bezegelde het einde van het Hertogdom Gelre. In het Tractaat van Venlo vervielen Gelre en het bijbehorende graafschap Zutphen aan het almaar uitdijende Habsburgse rijk van Karel V.

Maarten van Rossum zat even zonder werk, maar trad zeven jaar later even zo vrolijk in dienst bij de voormalige vijand. Karel V zette hem vanwege zijn nietsontziende guerillamethodes in bij de strijd van de Habsburgers tegen Frankrijk.

Voor het platteland van Brabant kwam met de overgave van Gelre een eind aan tientallen jaren oorlogsellende. Maar de vrede duurde niet lang. In 1568 nam de Tachtigjarige Oorlog een aanvang. Ook in die confrontatie zouden vooral de plattelanders in de Zuidelijke Nederlanden het gelag betalen.