(Gebruik voor opmerkingen en commentaar het contactformulier onder ‘Reageren’.)

1. Via Emilia

De naam van deze  oeroude weg in Italië is niet Via Emilia Romagna, zoals vermeld op pagina 225 en 229, maar eenvoudig Via Emilia.

2. Avondmaalviering voordat Christina uit Stockholm vertrok

Aanvulling op noot 8 bij hoofdstuk 2 op pagina 375 over een onjuiste vertaling in 1992 bij Garstein van het Latijnse sacramentum als avondmaaldienst in plaats van eed van trouw. Daar staat vermeld dat Curt Weibull de avondmaaldienst al in 1966 vermeldde, zij het zonder bronvermelding. De avondmaaldienst werd nog eerder vermeld door een – door Weibull zelf als onbetrouwbaar aangemerkte – contemporaine bron: Linage de Vauciennes, Vol. III, p. 445.

3. Reis begon niet in juli maar in juni

Een onnauwkeurigheid in de omslagtekst van het boek kan verwarring wekken over de datum waarop Christina haar bekeringsreis aanving. ‘De reis duurde van juli 1654 tot december 1655’, staat er op het omslag. Dat moet zijn: ‘De reis duurde van juni 1654 tot december 1655.’ De vertrekdatum in het boek op pagina 81 klopt: zondagavond 11 juni 1654.

4. Brief aan koning Karl X Gustav over Christina’s koerswijziging

Aanvulling op noot 51 bij hoofdstuk 2 op pagina 378 over de koerswijziging van Christina door Zweden. Dat de koerswijziging inderdaad al vanaf de vijfde dag van de reis bekend was en dat koning Karl X Gustav spoedig daarna geïnformeerd moet zijn, wordt bevestigd door het proefschrift van Martin Weibull (1892), Drottning Kristina och Klas Tott (p. 23, n. 2). Daarin meldt deze op basis van archiefonderzoek dat de meereizende Carl Soop de koning per brief op de hoogte stelde op 17 juni 1654 (Juliaanse tijdrekening), dat wil zeggen op de zesde dag van de reis.

5. Bronverwijzing bij de geheime gesprekken van Christina met de jezuïeten Casati en Malines

Noot 125 op pagina 60 verwijst naar de verkeerde bron. Die is niet de brief van Malines aan de paus, maar het verslag dat Casati hem stuurde. De verwijzing had dus moeten zijn: Casati, Paolo: ‘Casati ad Alessandro VII sopra la regina di Suecia’, 5 december 1655, in: Ranke, Leopold, Die Römische Papste , ihre Kirche und ihr Staat im sechzehnten und siebzehnten Jahrhundert, Vol. III Berlijn 1845, Anhang, p. 257-261.

6. Ontdekking Kircher-archief

Noot 44 op pagina 272 verwijst naar een opmerking (p. 405) over de ontsluiting van het correspondentie-archief van Kircher in Rome door Michael John Gorman. Dat gebeurde niet in 1999, zoals staat vermeld, maar twee jaar eerder, in 1997.

7. Sterfdatum Gustav II Adolf

In de Inleiding staat dat koning Gustav II Adolf, de vader van Christina, in 1633 op het slagveld van Lützen sneuvelde (p. 21). Het jaartal is onjuist: het was 1632. In hoofdstuk 2, waar de slag van Lützen en de dood van Gustav Adolf uitvoeriger aan bod komen, staat wel het juiste jaartal vermeld.

8. De Habsburgse dominantie in Zuidoost-Europa

Nog een onnauwkeurigheid in de Inleiding. Op pagina 14 staat, dat de Habsburgse dynastie na de Westfaalse Vrede van 1648 nog ‘drie en een halve eeuw’ dominant zou blijven in Zuidoost-Europa. Daar had natuurlijk moeten staan ‘ruim twee en een halve eeuw’. Met het uiteenvallen van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie in 1918 kwam een einde aan de macht van de Habsburgers.

9. Gronovius hoogleraar aan het Athenaeum Illustre in Deventer

Joannes Fredericus Gronovius, bij wie koningin Christina op doorreis door de Lage Landen in 1654 aanklopte, was niet de rector van de Latijnse School in Deventer, zoals abusievelijk wordt vermeld op pagina 114, maar hoogleraar welsprekendheid en geschiedenis aan het Athenaeum Illustre aldaar.